Prawidłowe funkcjonowanie układu rozrodczego kobiety jest uzależnione ściśle od właściwego funkcjonowania całego organizmu. Zachwiana równowaga w organizmie, wiek kobiety, może bezpośrednio negatywnie wpływać na kobiecą płodność. Bardzo ważna jest szybka i prawidłowa diagnostyka oraz odpowiednio dobrane leczenie, ponieważ z każdym mijającym rokiem życia kobiety, zmniejszają się szanse na naturalne zajście w ciąże, bądź jej utrzymanie. 

Niepłodność żeńską można podzielić na trzy rodzaje:

• Niepłodność pierwotną – kiedy kobieta nigdy wcześniej nie była w ciąży.
• Niepłodność wtórną – kiedy kobieta była już w ciąży, która zakończyła się porodem lub poronieniem i nie może kolejny raz zajść w ciąże.
• Problemy z donoszeniem ciąży do końca – jest to sytuacja, w której kobieta nie ma większego problemu z zajściem w ciąże, natomiast problem jest z jej utrzymaniem. Każda ciąża kończy się poronieniem lub porodem przedwczesnym (poronienia nawykowe).

Od czego zacząć diagnostykę niepłodności żeńskiej?

Para (w wieku rozrodczym), która mimo regularnych starań, bez stosowania antykoncepcji, przez ostatnie 12 miesięcy nie zaszła w ciąże, powinna udać się na konsultacje do specjalisty od leczenia niepłodności. Im starsza kobieta (35 lat<), tym krótszy powinien być czas umówienia na pierwszą wizytę specjalistyczną, np. po 3-6 nieudanych cyklach. 

Jeżeli kobieta nie zauważyła u siebie żadnych podejrzanych objawów i nie wie, co może funkcjonować nieprawidłowo, najlepiej będzie jak umówi się w pierwszej kolejności do lekarza internisty, specjalizującego się w diagnozowaniu i leczeniu niepłodności. Lekarz przeprowadzi bardzo szczegółowy wywiad, oceni stan zdrowia pacjentów, zleci odpowiednie badania, w razie potrzeby skieruje do innych specjalistów (ginekolog, androlog, endokrynolog, reumatolog…).

Niestety u kobiet coraz częściej rozpoznaje się nie jedną, lecz kilka przyczyn zaburzeń płodności.

U mężczyzn najważniejsze jest wykrycie tych czynników, które wpływają na proces spermatogenezy, czyli produkcję plemników, ich obecność i jakość, zaś u kobiet, za zajście w ciąże i jej utrzymanie odpowiada wiele, ściśle powiązanych ze sobą układów w organizmie.

Istotną i wręcz podstawową czynnością w diagnostyce niepłodności żeńskiej jest monitorowanie i badanie cykli miesiączkowych kobiety. Może to się odbyć za pomocą prowadzonych samoobserwacji przez kobietę pod okiem instruktora np. wg wybranej metody rozpoznawania płodności (Creighton, NPR) lub za pomocą USG oraz badań hormonalnych. W pierwszej kolejności trzeba ocenić, czy cykl miesiączkowy przebiega prawidłowo, czy jego długość, krwawienia są prawidłowe, czy zachodzi owulacja (jajeczkowanie) i co dzieje się po niej.

Przy jakichkolwiek zaburzeniach cyklu menstruacyjnego, czy braku występowania jajeczkowania (owulacji), warto rozpocząć bardziej szczegółową diagnostykę pod kątem endokrynologicznym (hormonalnym). Poza podstawowymi badaniami, takimi jak morfologia i badanie ogólne moczu, można zbadać  hormony.

Jakie podstawowe badania można wykonać:

• TSH (tyreotropina), FT3, FT4 – badania pod kątem nieprawidłowego działania tarczycy i chorób z nią związanych
• FSH (folikulotropina) – hormon ten odpowiada za wzrost i dojrzewanie komórki jajowej
• LH (lutropina) – hormon wpływający na pękanie i uwolnienie komórki jajowej z pęcherzyka Graafa. Badanie najlepiej wykonać w 6-7 lub ok. 14 dniu cyklu.
• PRL (prolaktyna) – szczególnie przy nieregularnych miesiączkach. Badanie najlepiej wykonać od rana, w 21 dniu cyklu. Podwyższony poziom może prowadzić do hiperprolaktynemii. 
• PRG (progesteron) – hormon wytwarzany głównie przez komórki ciałka żółtego w fazie lutealnej. Hormon ten odpowiada między innymi za utrzymanie ciąży, szczególnie we wczesnej fazie. Jego niedobór może świadczyć o niedomodze lutealnej, może być też powodem poronień. Badanie najlepiej wykonać 7 dni przed spodziewaną miesiączką (21-23 dc)
• E2 (estradiol) – hormon płciowy wydzielany przez jajniki, należy to grupy estrogenów. Odpowiada za rozwój narządów płciowych kobiety i regulację cyklu miesiączkowego, wpływa na wzrost błony śluzowej macicy (endometrium). Od niego zależy również dojrzewanie pęcherzyków jajnikowych. Jego niedobór może również  wpływać na obniżone libido, suchość pochwy, stan emocjonalny.
• TESTOST (testosteron) – męski hormon płciowy. Za wysoki poziom u kobiety może prowadzić do hiperandrogenizmu i PCOS (zespół policystycznych jajników).  
• DHEA (dehydroepiandrosteron) i DHEA-S (siarczan dehydroepiandosteronu) – pełni ważną rolę w procesie stymulacji produkcji estrogenów i testosteronu. Pomaga ocenić funkcję nadnerczy oraz ustalić przyczyny cech męskich u kobiet.
• AMH – (oznaczenie hormonu anty-Mullerowskiego) na podstawie stężenia tego hormonu można ocenić liczbę pęcherzyków jajnikowych posiadanych przez daną kobietę, inaczej stan rezerwy jajnikowej.

Równolegle do badań hormonalnych, należy przebadać się pod kątem ginekologicznym. Kobieta może mieć ukrytą wadę w budowie anatomicznej dróg rodnych, która może nie dawać żadnych objawów, a skutecznie utrudnia zajście w ciąże.

Takim podstawowym, pierwszym badaniem powinno być USG ginekologiczne macicy, jajowodów, jajników oraz cytologia. Już na pierwszej wizycie specjalistycznej lekarz jest w stanie zauważyć nieprawidłowości i zlecić dodatkowe, bardziej szczegółowe badania.